Hypogeum deel 3 (slot): dansend door de onderwereld

 

VERSTARRING… EN DE VERLOKKINGEN VAN DE CHAOS

“De koning/heerser/god heeft geen reden meer om er op uit te trekken; zijn rijk is nu gevestigd –en hoe. Nu kwijnt hij echter weg in zijn paleis of domein. Zijn zuster/geliefde/dochter is bij hem weg, en er is niets wat hem soelaas kan bieden. Hij is alleen en mist de vrolijke, vrouwelijke noot. Doelloos dwaalt hij rond; op het toppunt van zijn heerschappij is hij rigide, star en afgezonderd van anderen en de levensbron geraakt. Als zonnekoning heeft hij geen reden meer om te schijnen, als heerser van de doden is hij onverbiddelijk geworden. Hij heeft iets nodig dat hem weer aan het lachen maakt en hem tot leven wekt. Zal hij een schone jonge dame schaken, zodat zij aan zijn zijde kan blijven en hem uit zijn depressiviteit kan verlossen? Of hoor… wat is dat? Is het het sissen van een slang, het geluid van een sistrum, hoort hij daar het gelach van een vrouw, ziet hij hoe zij zichzelf al lachend en erotisch dansend aan hem vertoont? Ze laat hem zelfs ongegeneerd haar naaktheid, haar vulva zien. Ja, het is Hathor die aan hem een lach weet te ontlokken. Ze is terug! En hoe! Hij beseft nu dat aan elk stijgen en klimmen naar de top een eind komt. Het is tijd om terug te keren in de armen van de Moeder in het Westen, de afdaling te maken in de duisternis om daarna opnieuw en vernieuwd geboren te worden.” *

Dit is een vrije samenvatting van een verhaal uit het oude Egypte, dat in verschillende varianten bestond. We zien hier Hathor in haar dubbele rol: ze is niet alleen de godin van de dood (daarom wordt ze de Moeder van het Westen genoemd, in tegenstelling tot het oosten waar de zon opkomt), maar ook de godin van de Liefde, de seksualiteit, de kunsten, de dans en de muziek. Dat zij aan de ‘verstarde’ zonnekoning of -god haar genitaliën laat zien, is niet zonder reden: het is zowel een toespeling op de vagina die al het leven baart als op de eros en seksualiteit, waardoor energie weer gaat stromen, de uitgebluste ‘ka’ weer aangevuld wordt en creatieve scheppingskracht terugkeert. De zon kan weer op volle kracht gaan stralen en lachen, net als de in winterse droefheid gehulde Demeter (moeder van Persephone), wanneer Baubo haar aan het schaterlachen krijgt door het tonen van haar vulva. Aan de andere kant van de oceaan lukte het de grappende en grollende Uzume ook om Amaterasu, de Japanse zonnegodin, aan het schijnen te krijgen… verstilde energie die weer door dansen en lachen in beweging komt!

DE LUCHTIGE EN EROTISCHE NOOT
De grote godin nu, Zij die in haar wijsheid beslist wanneer het tijd is voor verandering, zendt ook haar dochters naar de aarde. Zo valt te lezen in zowel gnostische als Egyptische teksten en muurschilderingen. Deze dochters helpen op een beminnelijke, liefhebbende manier de mensen eraan te herinneren dat dood bij het leven hoort en dat het daarbij gaat om zielsverhuizing. Zij helpen de mens er ook aan te herinneren dat het lichamelijke omhulsel niet meer is dan een voertuig voor het ka en de zintuiglijke ervaring die kennis (gnosis) verschaft. Kennis over Leven en Dood en zelfs over het aan de goden gelijk worden.

De mooie dochters dragen overigens vele namen: Eva, de kleine Sophia, Maria Magdalena, de muzen, de schikgodinnen en de dansende en minnende priesteressen van de liefdesgodinnen Hathor, Aphrodite en Isjtar. Dat de vrouwen mooi en verleidelijk zijn valt te begrijpen: hierdoor is het voor hen makkelijker om ‘verkilde’ harten te ontdooien en hun seksuele aantrekkingskracht te gebruiken voor het opwekken en in beweging brengen van verstarde of uitgeputte energie. Deze energie kan vervolgens net als het kundalinivuur (gesymboliseerd door de slang) langs de ruggengraat opstijgen naar kosmisch bewustzijn.

De slang: in het oude Egypte het symbool van inwijding in de geheimen van het Leven en tevens verbonden met Hathor, die ook de slangengodin genoemd wordt. De slang die al spiralend opklimt en uiteindelijk de vleugels uitslaat als valk of adelaar: het oeroude alchemistische symbool en ook de uraeuscobra waarmee o.a. ingewijde farao’s getooid werden. Hathors priesteressen gebruiken dans en muziek om dit proces te bevorderen.

Het is daarom allerminst verwonderlijk dat er ook volop gedanst wordt in de onderwereld en het rijk van de dood; en dat het met name vrouwen zijn die hun ‘heilige missie’ van psychopompos (gids van de ziel in de onderwereld) tijdens dit proces van transformatie en wedergeboorte uitvoeren. Met hun dansen en muziek ‘testen’ zij op een luchtige en speelse manier de levenskracht van degene die op het punt staat door de poort van de (echte of symbolische) dood te gaan. In Egypte worden zij ook wel de zeven zussen van Hathor genoemd, wier heilige namen ‘gekend’ moeten worden wil men een goede doortocht maken door de onderwereld en aanspraak maken op onsterfelijkheid.

Deze zeven zussen zijn zowel schik- of lotsgodinnen als godinnen die zegeningen en gaven verstrekken bij de geboorte van een nieuw kind. Ze dansen en maken muziek en kennen de geheimen van de magie. Tijdens het dansen gebruiken ze zoals reeds vermeld het sistrum –de sesheshet- een instrument waarvan het ratelende en ritselende geluid doet denken aan het ritselen van riet en het ratelen van slangen. Het wordt gebruikt om enerzijds de goden gunstig te stemmen en anderzijds stilstaande energie weer in beweging te brengen, tot leven te wekken en geboorten te begunstigen. Dit dansen en muziek maken gebeurt zowel bij overlijden als bij geboorte.

Dansende vrouwen en de dood: we zien dit ook terug in de Europese mythologie en folklore: de Vili’s, de roesalka’s en de witte wieven. Wie kent niet het prachtige ballet van Giselle, waarbij de mannen getest worden op hun vitale kracht en soms moeten dansen tot ze erbij neervallen? Giselles wanhopige geliefde Albrecht wil zo graag zijn gestorven geliefde uit de onderwereld terughalen en moet daarbij dansen tot hij dood neervalt of tot de dageraad aanbreekt. Een dansen dat doorgaans de eigen dood inluidt of het opgeven van het oude zelf. Albrecht maakt het tot de dageraad maar ondergaat wel een transformatie als hij hierbij zijn oude (onachtzame) ik opgeeft.

Ook Orpheus maakt hemelse muziek om zijn Eurydice terug te halen en in het ballet van Pina Bausch zien we hoe hij al dansend uitgedaagd wordt door vrouwelijke geestgestalten. Niet heel veel anders doen de grootmoeders van een heel dorp in een oude Hongaarse volkstraditie: zij dansen om de beurt met de bruidegom tot deze erbij neervalt; een manier om hem te testen op zijn liefde en uithoudingsvermogen en dus ‘potentie’ om voor krachtig nageslacht te kunnen zorgen.

ADAM, EVA EN DE SLANG REVISITED
Heel symbolisch is het overigens dat in het verhaal van Orpheus en Eurydice de beet van een slang ervoort zorgt dat Eurydice sterft en in de onderwereld belandt. Zij leert daardoor de dood kennen en de cycli der veranderingen- en daarmee het archetype van de ‘veranderende vrouw’. Ook de symbolische (granaat)appel speelt een rol in de onderwereld: wie er eenmaal van gegeten heeft –zoals Persephone- heeft kennis genomen van het aardse spel van leven, sterven en de rol van seksualiteit hierin en kan zich hier niet zomaar meer aan onttrekken. Van hier af aan begint de kosmische slangendans omhoog uit de aantrekkingskracht der materie. En ook het proces van alchemie door loutering en transformatie. Is het derhalve slechts toeval dat dezelfde elementen ook in het Bijbelse verhaal van Adam en Eva te vinden zijn, waar het eten van de ‘verboden vrucht’, de Boom van Leven en van Kennis van Goed en Kwaad en de ‘listige’ slang, die dit alles in gang zet, een belangrijke rol spelen? Niet als je je bedenkt, dat veel bijbelonderzoekers er inmiddels van overtuigd zijn dat de oude Egyptische mythen de basis vormen voor veel verhalen in de bijbel!

We mogen dan met ons allen zo ons best doen om de wereld te veranderen (ten goede of ten kwade), uiteindelijk doen we er verstandig aan om niet de krachten te onderschatten die de kosmos en onze aarde tot voortdurende opschoning en transformatie aanzetten. Zowel verstarde als ontaarde energie** moet ofwel weer op gang ofwel in balans gebracht worden. Wie de oude mythen en de rol van de goden erop naleest, of deze oeroude wijsheid in zijn of haar eigen leven onderzoekt, ziet eventuele chaos en de daaropvolgende veranderingen met beduidend minder vrezen tegemoet.

*gebaseerd op Alison Roberts, ‘Hathor Rising, The Serpent Power of Ancient Egypt’, East Sussex 1995 (2001), blz. 58-68.

**zie deel 2 over het hypogeum, waarin Seth besproken werd.

Voor deel 1 over het hypogeum, klik hier: de zwarte godin en de onderwereld

Voor deel 2 over het hypogeum, klik hier: fatale vrouwen en de onderwereld